BOLU İLİ PLANLAMASI ve DEPREM SONRASI GELİŞMELER

BOLU İLİ PLANLAMASI VE DEPREM SONRASI GELİŞMELER
Doç.Dr.Mehmet TUNÇER


I. BOLU İLİ ALT BÖLGESEL PLANLAMA ÇALIŞMALARI

Bolu İli Çevre Düzeni Planlaması (Ekonomik, Mekânsal, Sosyo-kültürel Gelişme Deseni - 1/100 000 Ölçekli) 1998 yılı sonlarından itibaren (Tarih ?) Bolu Valiliği, Bayındırlık ve İskân İl Müdürlüğü tarafından hazırlatılmaktadır .

Bu çalışma; Bursa İl Bütününü içeren planlama çalışması benzeri, ülkede İl bazında yapılması bakımından öncü çalışmalardan biridir. Merkezi yönetimin yerel birimi (Valilik, Bayındırlık İskân Müdürlüğü) tarafından ele alınarak sorunların çözümüne yönelik bütüncül yaklaşımlar getirmeyi hedefleyen bir planlama çalışmasıdır.

Bu kapsamda o dönemde Düzce ve Akçakoca İlçelerini de içeren Bolu İl sınırları bütününde gerekli araştırmalar, sentez ve değerlendirme çalışmaları hazırlanmış ve 1/100 000 ölçekte plan kararları geliştirilmiştir. Ayrıca, sorunların önceliklerine bağlı olarak, I. Öncelikli Planlama Alanı olarak belirlenen Düzce ve Akçakoca’yı içeren yaklaşık 83 000 hektarlık bir alanda 1/25 000 ölçekli çevre düzeni planlama çalışmaları başlatılmış ve tamamlanmıştır.

II. AĞUSTOS ve KASIM 1999 DEPREMLERİ SONRASI PLANLI ve PLANSIZ GELİŞMELER

II.1. Afetzede Yerleşim Alanları Yerseçimi ve Planlaması

17 Ağustos 1999 tarihinde Doğu Marmara’da yaşanan deprem felaketi sonrasında, ağır hasar gören yerleşimler ve yakın çevresinde, “Marmara Earthquake Emergency Recovery Project” kapsamında Dünya Bankası kredisi ve Başbakanlık Proje Uygulama Birimi (PİUB) aracılığı ile “Afetzede Yerleşim Alanları” yerseçimi, planlaması ve uygulama çalışmaları yapılmıştır .

Bu çalışmalar kapsamında öncelikle ve ivedilikle; afetzede yerleşim yerleri için jeolojik bakımdan sağlam zeminler aranmıştır. Yeni yerleşme alan yer seçimleri, doğrudan ve hızlı bir şekilde PİUB ve Bayındırlık İskân Bakanlığı temsilcileri tarafından, depremin merkez üssü Marmara çevresinde yer alan Gölcük, Adapazarı, İzmit çevresinde yoğunlaşacak şekilde yapılmıştır. Daha önceden saptanmış bazı yerler ile yeni seçilen ve jeolojik etütleri yapılan sağlam zeminlerde yer seçim kararları oldukça hızlı bir şekilde verilmiştir. Bu yer seçim kararlarının bazılarının politik seçmeler olduğu bilinmekle beraber, genellikle daha önce belirlenmiş, bazen kentsel yerleşmelerden oldukça uzak, altyapısı bulunmayan yerler seçilmiş, hâlihazır haritaları hazırlanmış, jeolojik etütleri yapılmış ve planlanmıştır.

Bu ilk büyük ve güçlü depremde, Bolu çevresinde de kısmen hasar gören Gölyaka, Düzce ve Cumayeri çevresinde daha küçük ölçekte yeni yerleşim alanları saptanmış ve planlaması yapılmıştır .

Planlama çalışmaları, mimari projelerin dış veri olarak verilmesi ile toplam 4 ay gibi hızlı bir şekilde gerçekleştirilmiştir. Tünel kalıp sistemi ile gerçekleştirilecek bir tasarım yapılarak, vaziyet planları ve uygulama imar planları hazırlanmıştır. Toplam 9 ayrı yerleşim biriminde 16 500 konut planlaması yapılmıştır.

Bu dönemde Bolu İli sınırları içinde bulunan Düzce, Cumayeri, Gölyaka’da küçük yerleşim alanları için yerseçim ve planlama, projelendirme çalışmaları yapılmıştır.

II.2. Yeni Yerleşim Alanları Yer seçimi ve Üst Ölçekteki Planlama Arasındaki İlişkiler

UTTA ve Kutluay Planlama Grubu tarafından Düzce ve Akçakoca kesimlerine yönelik olarak hazırlanmakta olan 1/25000 ölçekli Çevre Düzeni planlama çalışmaları bu dönemde onaysız olmakla birlikte, hemen hemen tamamlanmış ve makro planlama ve yerleşim kararları verilmiş idi.
Ancak, Düzce, Cumayeri, Gölyaka ve daha sonraları Konuralp’e yönelik olarak yapılan Afetzede Yerleşim Alanları yer seçim sürecinde bu makro kararlar dikkate alınmamış bu çalışmalardan bağımsız olarak yeni yerleşim alanları saptanmıştır.

12 Kasım 1999’da tekrarlanan ve bu defa merkez üssü Bolu İli, Düzce ve Kaynaşlı İlçeleri olan depremde, bu bölge büyük can ve mal kayıpları vermiştir.

Deprem sonrasında; bu defa Düzce çevresi, özellikle kuzey-doğu kesimleri ağırlıklı olmak üzere Bayındırlık İskan Bakanlığı tarafından deprem konutları yer seçimi yapılmıştır.

Deprem felaketleri öncesi; Bolu İli Çevre Düzeni Planı (1/100 000 Ölçekli) ile Düzce ve Akçakoca Kesimi 1. Etap Çevre Düzeni (1/25 000 Ölçekli) Planlarının tamamlanmış ve prensipte uygun bulunmuş olmasına rağmen, deprem sonrasında planlama çalışmaları durdurulmuş ve yeni yapılacak olan Bolu İli 1/25 000 ölçekli jeolojik etüt çalışmasının beklenmesine karar verilmiştir.

II.3. Bolu ve Düzce’nin Yönetimsel Olarak Ayrılması ve Planlamaya Etkileri

Bolu İli yönetsel sınırları içinde bulunan Düzce ’nin ayrılarak ayrı bir İl haline getirilmesi süreci ile de, Düzce-Akçakoca kesimine yönelik 1/100 000 ve 1/25 000 ölçekli planlama çalışmalarının kaderi belirsiz bir hale gelmiştir.

Bunun nedenleri arasında;
• Deprem sonrası bölgede yaşanan nüfus hareketleri ve 2000 yılı nüfus sayım sonuçları doğrultusunda planın yeniden güncellenmesi gereksinimi,
• Afetzede yeni yerleşme alanları, prefabrik yerleşimler, çadır kentler, çevre yolu gelişimi vb nedenlerle plan revizyonun gerekli olması,
• Düzce Valiliği’nin Bolu Valiliği tarafından yaptırılan planlama çalışmalarını yeterli ve değerli bulması, ancak kendi görüşleri doğrultusunda yeniden ele almak istemesi,
• Bu güne kadar planlamayı sürdüren ekibin devre dışı bırakılarak yeni bir ihale sürecine girilmesi,
sayılabilir.

Bolu Valiliğinde; Bolu ve Düzce İlleri yetkilileri ile Bayındırlık İskan Bakanlığı yetkililerinin katıldığı toplantıda;

• Bolu Valiliği’nin bu güne kadar sürdürdüğü planlama çalışmalarının daha fazla taşınamayacağı ve Düzce’ye ilişkin olanlarının bundan böyle Düzce Valiliği tarafından tamamlanması,
• Düzce Valiliği’nin 1/100 000 ve 1/25 000 ölçekli planlama çalışmalarını deprem sonrası gelişmelere ve Düzce kent merkezi planlamalarına bağlı olarak yeniden ele alması,
• Bolu İli planlamasının sürdürülerek, güncel veriler doğrultusunda revize edilmesi,

kararı verilmiştir.

Bu dönemde, Düzce yerleşiminin deprem sonrası 1/5000 ve 1/1000 ölçekli plan ilave ve revizyon çalışmaları Düzce Belediyesi tarafından başlatılmış, ancak bu çalışmalarda da 1/100 000 ve 1/25 000 ölçekli çalışmalardan yeterince yararlanılmadan planlama çalışmaları sürdürülmüştür.

III. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Görüldüğü gibi; bölgesel ve alt-bölgesel planlama çalışmaları ile kent planlama çalışmaları arasında ve afetzede yerleşim alanları yerleşim alanları yer seçim ve planlanmasında yeterince eşgüdüm sağlanamamış, tüm bu çalışmalar birbirinden bağımsız ve kopuk olarak süregelmiştir.

Böylece, özellikle Düzce çevresinde üst ölçekten gelen planlı bir gelişim şansı kaçırılmıştır. Bunda yönetsel kargaşa yanı sıra, deprem koşullarında hızlı hareket etme gereği de rol oynamıştır.

Süregelen planlama çalışmalarında eşgüdüm sağlama görevi Bayındırlık İskan Bakanlığı ve bağlı Bayındırlık İskan Müdürlüklerinindir. Yerel yönetimleri de devreye sokarak planlama çalışmalarının çok başlı olmaktan çıkarılması ve yönlendirilmesi gereklidir.
Düzce ve Bolu’da birbirinden kopuk olarak sürdürülmekte olan bölgesel, kentsel ve yerel / mevzi planlama çalışmaları, mutlaka birbiri ile ilişkilendirilerek doğru ve gerçekçi planlama kararlarına erişilmelidir.

Bolu ilinde 1/100 000 ölçekli planlama çalışmalarının bir an önce tamamlanarak, İl Konseyi toplantısında yapımına karar verilen ve II. Öncelikli Alt Bölge olarak belirlenen “Bolu-Gerede Aksı” 1/25 000 Ölçekli Çevre Düzeni Planları hazırlanmalıdır.

Düzce’de ise; var olan 1/100 000 ve 1/25 000 ölçekli planlar hızla revize edilmeli, güncel veriler doğrultusunda alt ölçekli (kentsel) planlama çalışmaları hazırlanmalıdır.