PLANLAMA EYLEMLERİ

PLANLAMA EYLEMLERİ
Doç.Dr.Mehmet TUNÇER

Bu yazıda “Planlama Eylemleri” açıklanmaya çalışılacaktır. Planlama eylemlerinin; “Sorun Kavramlaştırma ve Ön Tanımlaması” ndan başlayarak, “Planlama Kararı ve Örgütlenme” ye kadar giden boyutları üzerinde durulacaktır.

1.SORUN KAVRAMLAŞTIRMA VE ÖN TANIMLAMA
Planlamanın üzerinde duracağı sorunsalın tanımlanmasına yönelik analitik çalışmalardır. Analiz, değerlendirme, sentez aşamalarını içerir.
1.1.İlgi alanının taranması
Planlamanın yöneleceği sorunsalın tanınması, bu sorunsala ilişkin teorik ve pratikte yapılmış bulunan çalışmaların gözden geçirilmesidir. Planlama ilgi alanı; “Konut”, “Çalışma Alanları”, “Ulaşım”, “Çevre”, “Kıyı”, “Kentsel ve Arkeolojik Koruma Alanları” vb ana başlıklardan biri ya da birkaçını içerebilir.
a-İlgili değişkenlerin gözden geçirilmesi : Planlama sorunsalına ilişkin değişkenlerin gözden geçirilerek, sorunsalın niteliklerinin açıklanması, çözüm önerileri geliştirilmesine giden en önemli aşamadır.
b-Değişkenlerin denetlenebilirlik incelemesi: Değişkenlerin plan ile denetlenebilirliğinin incelenmesi ve planlama kararlarında bu değişkenlere ilişkin kararlara yer verilmesi sürecidir.
c-Denetim organ ve araçlarını kullanma olanakları ve gereği: Sorunların saptanmasında ve çözüm önerilerinin geliştirilmesinde denetim olgusudur.
1.2.Geçerli sayılabilecek koşulların belirlenmesi

a-Geçerli koşulların tanımlanması
b-Mevcut koşullardan,geçerli sayılabileceklerin saptanması
1.3.İlgi alanının çözümlenmesi
a-Değişkenlerin zaman içinde değer farklılaşmaları
b-Gelecekte olası koşulların kestirimi
1.4.Güncel ve kestirilen durumlarda geçerli sayılan
koşulların kıyaslanması
a-Sorunların saptanması
b-Saptanan sorunların tanımlanması
1.5.Sorun ağırlıkları değerlemesi
a-Sorunların planlama konusu olabilirliği incelemesi
b-Geçerli sorunlar arasında önceliklerin belirlenmesi
c-Planlama kararıyla belirecek yarar ve kayıpların
değerlendirilmesi
d-Planlama kararı verilmemiş ise (1.1)'e dönülür

2.PLANLAMA KARARI VE ÖRGÜTLENME
2.1.Planlama Kararı
a-Planlamanın üstlendiği görevin tanımı
b-Görev konularının belirlenmesi
2.2.Karar yetkililerine ait amaçların belirlenmesi
2.3.Planlama organının belirlenmesi
a-Yetkililer ve ilgili kurum ve gruplarla danışma
b-Planlamanın yasal ve yönetsel çerçevesinin saptanması
2.4.Planlama çalışmaları için kaynak gereksinmelerinin
hesaplanması
a-İşgücü gereksinmelerinin hesaplanması
b-Çalışmanın aşamalandırılarak zaman gereksinmelerinin
hesaplanması
c-Parasal gereksinmelerin hesaplanması
d-Kaynak gereksinmeleri aşırı ise (1.5)'e dönülür.
2.5.Planlama Eyleminin Başlatılması
a-Üstlenilen görevlerin gözden geçirilmesi
b-Benzer görevli birimlerle danışma

3.VERİ DERLEME,ÇÖZÜMLEME VE KESTİRİMİ
3.1.Çalışmaya temel olan sorunların gözden geçirilmesi
a-Çalışma kapsamının belirlenmesi
b-Planlama değişkenlerinin tanımlanması
c-Planlama konusu niteliklerinin
3.2.Plan konusunun kurgulanması
a-Konunun niteliği ve en önemli yönleri hakkında fikir
geliştirme
b-Gerekli çözümlemelerin kapsam ve derinliğinin
belirlenmesi
c-Gerekli çözümlemeler, örgütlenme ile uyuşmazlık
gösteriyorsa (2.1)'e dönülür.
3.3.Üst ve alt düzeylerdeki plan kısıtlamaların saptanması
3.4.İlgili sorun ve çalışmaların gözden geçirilmesi
a-Sorunlara ilişkin bilgilerin derlenerek değerlendirilmesi
b-Bilgi boşluklarının saptanması
c-Bilgi ve verilerin ilişkili duruma getilmesi
3.5.Çözümleme amacıyla veri derleme
a-Temel verilerin derlenmesi
b-Verilerin tutarlı ve kullanılabilir duruma getirilmesi
3.6.Veri çözümleme
a-Çözümleme yöntemlerinin seçimi
b-Yöntemlerin uygulanması
c-Çözümleme geçerliliğinin ve belirsizliklerin
değerlendirilmesi
d-Konuya ilişkin fikirlerin çözümleme sonuçlarıyla
sınanması
e-Tutarsızlıkların karşısında (3.1)'e dönülür
3.7.Kestirim (tahmin)
a-Kestirim yöntemlerinin seçimi
b-Kestirimi uygulama
c-Belirsizlik çözümlemesi
3.8.Planlama sorunları niteliklerinin özetlenmesi
a-Mevcut durumun açıklanması
b-Plan girişimlerinden kaçınıldığında karşılaşılabilecek
gelişmeler
c-Sorunların yorumu
3.9.Sorunlara çözüm önerileri
a-Plan seçeneklerini karşılaştırmada kullanılacak ilke ve
kıstasların belirlenmesi
b-Kullanılacak irdeleme yönteminin seçimi
c-İrdeleme sürecinin belirlenmesi
3.10.İrdeleme için gerekli verilerin belirlenmesi
a-İrdelenecek kalemlerin saptanması
b-Veri gereksinimleri karşılanmamışsa (3.5.)'e dönülür

4. KISTASLAMALARI GÖZETEREK FIRSAT VE PLAN HEDEFLERİNİ
BELİRLEME:
4.1.Kıstasların saptanması
a-Kaynak kısıtlamalarının saptanması
b-Politik, sosyal ve yasal kısıtlamaların saptanması
c-Toplum eğilimlerinin getirdiği kısıtlamaların saptanması
4.2.Fırsatların saptanması
a-Kullanıma açık kaynakların saptanması
b-Politik ve sosyal fırsat ve girişim olanaklarının
saptanması
c-Planlama eylemine elverişli toplum eğilimlerinin
saptanması
4.3.Olası planlama hedeflerinin belirlenmesi
a-Geçerli sayılabilecek fırsatların planlama hedefleri
olarak değerlendirilmesi
b-Plan hedefleri arasındaki ilişkilerin açıklanması
c-Plan hedeflerindeki belirsizliklerin saptanması
4.4.Planlama hedeflerinin seçimi
a-Plan hedeflerinin seçilmesi
b-Önceliğe sahip hedeflerin belirlenmesi
c-Plan hedeflerinin seçimi konusunda yetkili ve kamu
ilgilileri ile anlaşma girişimleri
d-Seçim yapılamıyor veya anlaşma sağlanamıyorsa (4.1.)'e
dönülür
e-Plan sorunları yeterince kavranmamışsa (3.8.)'e dönülür

5. TASARIMA TEMEL OLMAK ÜZERE İLKE STANDART VE KESİM
HEDEFLERİNİ BELİRLEME
5.1.Plan hedeflerinin açıklanması
a-Plan hedeflerinin sorunlar açısından geçerliliğinin
gösterilmesi
b-Plan hedeflerinin uygun şekilde kümelendirilmesi
5.2.Plan hedeflerinin ilke, standart ve alt kesim hedefleri
cinsinden tanımlanması
a-Plan hedeflerinin yapı ve niteliklerinin gözden
geçirilmesi
b-En başarılı planlama uygulamalarının incelenerek
standartların saptanması
c-Plan ilkelerinin belirlenmesi
d-Alt kesimlere ait hedeflerin saptanması
e-Alt kesim hedeflerindeki belirsizliklerin saptanması
5.3.Tasarım programının belirlenmesi
a-Tasarım girdilerini elde etmek üzere alt kesim hedefleri
ile çözümleme bulgularının karşılaştırılması
b-Tasarım programı yeterince açık değilse (5.1.)'e dönülür
c-Tasarım girdileri gerektiğince belirlenememişse (3.6.)'ya
dönülür

6. SEÇENEK PLANLARIN TASARIMI
6.1.İzlenecek tasarım aşamalarının seçimi
a-Tasarım öğelerinin tanımlanması
b-Tasarım yöntem ve tekniklerinin belirlenmesi
c-Olanaklı tüm planların saptanması
d-Seçenek planların tür ve sayıca belirlenmesi
6.2.Seçenek planların üretilmesi
a-Her bir seçenek için tasarım aşamalarının izlenmesi
b-Seçeneklerin uygun biçimde sunulması
c-Seçeneklerin irdeleme amacıyla kümelendirilmesi

7. PLAN SEÇENEKLERİNİ SINAMA
7.1.İç tutarlılık sınaması
a-Tutarsız planların dışlanması
7.2.Seçeneklerin plan hedef, standart ve kısıtlamaları ile
karşılaştırılması
a-Geçersiz planların saptanması
7.3.Seçeneklerin elverişlik değerlendirilmesi
a-Tutarsızlıkların önem düzeylerinin saptanması
b-Tasarım belirsizliklerinin saptanması
c-Yeterli sayıda elverişli plan seçenekleri sağlayıncaya
kadar (6.2.)'ye dönülür
d-Seçeneklerin hiçbiri irdelemeye elverişli değilse
(5.3.)'e dönülür

8. PLAN İRDELEME
8.1.Plan seçeneklerinin irdelenmesi
a-Her seçeneğin çıkarabileceği sonuçların kestirimi
b-Doğrudan etkilenen kesimlerin saptanması
c-Her kesim hedefleri açısından seçenek sonuçlarının
gözden geçirilmesi
d-Belirsizlikleri ve hedefleri gözeterek seçenek
sonuçlarının ölçülmesi
e-Plan seçeneklerinin kıyaslanması
f-Sağladıkları net yarara göre seçeneklerin sıralanması
8.2.(Varsa yetkililere) Öneriler yapılması
a-İrdeleme yöntem ve sonuçlarının açıklanması
b-İrdeleme sonuçları yeterince açık değilse (3.9.)'a
dönülür

9. KARAR VERME
9.1.Karar verme kıstaslarının açıklanması
a-Önerilerin dayandırıldığı irdeleme yönteminin gözden
geçirilmesi
b-Seçenekleri irdelemede karşılaşılan belirsizliklerin
gözden geçirilmesi
9.2.Yetkililer arası işbirliği
a-Karar vermede politik sınırlamaların gözden geçirilmesi
b-Yetkililerin amaçları açısından seçeneklerin
değerlendirilmesi
c-Karar verilemiyorsa (8.1.)'e dönülür
9.3.Kararın alınması
a-Bir planın onanması
b-Planı uygulama kararı

10. PLAN UYGULAMA
10.1.Uygulama için gerekli organların kurulması
a-Uygulama politika ve aşamalarının belirlenmesi
b-Uygulama için gerekli iş gücü ve parasal kaynakların
sağlanması
c-Yetkililer, ilgili kuruluş ve gruplarla iş ilişkilerinin
kurulması
d-Uygulama erk ve denetim gücünün saptanması
e-Plan-program-bütçe ilişkilerinin kurulması
f-Planlı gelişmeyi başlatmak için organlar yetersiz ise
(9.1.)'e dönülür
10.2.Planlı gelişmenin başlatılması

11. PLANLI GELİŞMEYİ ZAMAN İÇİNDE DEĞERLENDİRME
11.1.Plan sonuçlarının zaman icinde gözlenmesi
a-İlgili değişkenlerin sürekli denetlenmesi
b-Düzenleyici araç ve organların gerek doğdukça
kullanılması
11.2.Yeni koşulların çözümlenmesi
a-Plan hedefleri açısından sonuçların çözümlenmesi
b-Öngörülmeyen koşulların saptanmsı
c-Plan hedeflerine erişme düzeyinin ölçülmesi
11.3.İstenilenler ile plan sonucu beliren koşulların
karşılaştırılması
a-Gerekli görülüyorsa hedeflerin yeniden belirlenmesi
b-İstenmiyen koşulların belirlenmesi
c-Yeni sorun alanlarının saptanması
d-Yeni sorunlar uygulama yetersizliklerinden
kaynaklanıyorsa (10.1.)'e dönülür
11.4.Sorun ağırlıkları değerlemesi (1.5.)'e ve onu izleyen
aşamalara dönülür.